Giữa thời đại mà một căn hộ bình dân ở TP.HCM hay Hà Nội có giá từ 4–5 tỷ đồng, nhiều người trẻ dù có thu nhập 40–50 triệu/tháng vẫn không dám bước chân vào giấc mơ an cư. Không phải vì họ không muốn, mà vì cái giá của sự ổn định đôi khi quá đắt không chỉ về tiền, mà còn về tự do, tâm lý và cả chất lượng sống. 

Theo khảo sát của Batdongsan.com.vn năm 2024, khoảng 65% người trẻ trong độ tuổi 25–35 có nhu cầu mua nhà, nhưng chỉ khoảng 28% là thực sự đủ khả năng tài chính hoặc đã sở hữu bất động sản. Con số này thấp đáng kể so với các thế hệ trước.

Đặc biệt, nỗi lo lớn nhất không chỉ là giá nhà cao, mà là cái bẫy vay mua nhà - nơi mà nhiều người trẻ cảm thấy bị mắc kẹt suốt 20–30 năm sau một quyết định tài chính.

Thông thường, để vay được khoảng 70% giá trị căn hộ (tức khoảng 3,15 tỷ đồng tỷ đồng), người vay cần trả gốc và lãi khoảng 25 - 31,5 triệu đồng triệu/tháng trong ít nhất 25 năm. Trong thời kỳ ưu đãi (1–2 năm đầu), lãi suất có thể chỉ 7–8%/năm. Nhưng sau đó, lãi suất thả nổi hoàn toàn có thể vọt lên 12–14% nếu thị trường biến động như đã từng xảy ra vào năm 2023. Với một người độc thân thu nhập 40 triệu, chi phí nhà ở có thể chiếm hơn hơn 70% - con số vượt xa ngưỡng khuyến nghị của các chuyên gia tài chính cá nhân (khoảng 30–35%).

Không khó hiểu khi nhiều người lựa chọn lùi lại một bước: “Thà ở thuê, còn hơn dính vào một khoản nợ trăm triệu mỗi năm suốt nửa đời người.”

Tâm lý “enjoy” - tận hưởng vì biết khó mua nổi

Năm 2023, một nghiên cứu của Visa cho thấy, người Việt trẻ từ 25–34 tuổi chi tiêu nhiều nhất cho du lịch, mua sắm online và giải trí, với mức chi tiêu bình quân hàng tháng cao hơn thế hệ trước khoảng 35%. Xu hướng “trải nghiệm hơn sở hữu” đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống đô thị hiện đại.

Không ít người trẻ lý giải: “Tiết kiệm cả chục năm cũng không mua nổi nhà, thì sống vui vẻ trước đã. Biết đâu 10 năm nữa, mình lại chọn sống ở một đất nước khác, hoặc công nghệ thay đổi cách sống hoàn toàn?”

Đó không đơn thuần là ngụy biện. Đó là phản ứng thực tế của một thế hệ phải lớn lên giữa bất ổn: giá nhà tăng phi mã, lạm phát thực phẩm, chi phí y tế, giáo dục leo thang, trong khi mức thu nhập lại không cải thiện đáng kể nếu không có đột phá cá nhân.

Còn những người chọn “nằm thẳng” rút lui khỏi cuộc đua

Trái ngược với nhóm “enjoy”, một bộ phận người trẻ khác chọn thái độ buông xuôi, không cố gắng tích luỹ, không dấn thân nhiều hơn, chỉ làm vừa đủ để sống qua ngày. Họ hạ kỳ vọng sống, chấp nhận ở ghép, thuê trọ xa, ăn uống tiết kiệm, và thường có ít hoặc không có kế hoạch dài hạn.

Trong một khảo sát nội bộ trên mạng xã hội Reddit Việt Nam và các hội nhóm Gen Z vào cuối năm 2024, cụm từ “nằm thẳng” (thuật ngữ vay mượn từ cộng đồng mạng Trung Quốc) được nhắc tới như một phong cách sống có chủ đích: Không cạnh tranh, không gồng gánh, không tiêu dùng quá mức – nhưng cũng không mưu cầu sở hữu nhà cửa, xe hơi hay cuộc sống chuẩn mực truyền thống.

Đây là nhóm người phản ánh một hệ quả rõ rệt từ sự bất bình đẳng tài sản và giá bất động sản tăng không kiểm soát: Khi mọi nỗ lực đều không tạo ra bước tiến rõ ràng, lựa chọn buông bỏ lại trở nên dễ dàng hơn.

Việc ngày càng nhiều người trẻ từ chối “cuộc chơi an cư” đang đặt ra câu hỏi nghiêm túc về tương lai xã hội.

Một thị trường bất động sản muốn phát triển bền vững phải dựa trên nhu cầu thật, khả năng chi trả thật và niềm tin vào tương lai. Khi người trẻ - lực lượng lao động chính mất đi động lực mua nhà, không chỉ doanh nghiệp bất động sản chịu ảnh hưởng mà còn là cả nền kinh tế: tiêu dùng giảm, đầu tư cá nhân giảm, tích lũy tài sản cá nhân yếu dần.

Tệ hơn, về lâu dài, sự mất niềm tin vào khả năng “vươn lên” còn có thể ảnh hưởng đến sinh suất lao động, tâm lý an toàn xã hội và chất lượng phát triển đô thị.

Một khảo sát của HSBC năm 2024 cũng chỉ ra rằng: Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ người trẻ lo lắng về tài chính cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương, với hơn 68% người được hỏi cho rằng họ “khó mua nổi nhà trong 10 năm tới nếu không có sự hỗ trợ từ gia đình”.

Vậy người trẻ nên làm gì?

Không phải ai cũng đủ tiền mặt để mua nhà. Nhưng giữa hai cực đoan “enjoy mọi giá” và “nằm thẳng mặc kệ đời”, vẫn có lối đi trung dung.

Một số bạn trẻ đã chọn cách lập kế hoạch tài chính dài hạn bắt đầu từ những khoản đầu tư nhỏ, hoặc tìm kiếm bất động sản ở các đô thị vệ tinh với giá mềm hơn, chấp nhận thuê – mua, hoặc chia sẻ sở hữu. Nhiều người khác thì cẩn trọng lựa chọn thời điểm vay, thương lượng tốt các gói lãi suất ưu đãi, rèn luyện kỷ luật tài chính để đảm bảo khả năng trả nợ dài hạn.

Bài toán nhà ở không có lời giải duy nhất, nhưng có một điều chắc chắn: An cư không phải chỉ là một điểm đến, mà là cả một hành trình. Và trong hành trình đó, người trẻ cần cả kiến thức, sự tỉnh táo, chiến lược và một xã hội tạo điều kiện thực chất thay vì chỉ đặt thêm áp lực và kỳ vọng vô hình.

Khi giấc mơ an cư đang dần xa vời, người trẻ chọn sống cho hiện tại không phải là sai. Nhưng nếu cả một thế hệ từ bỏ mục tiêu sở hữu tài sản không phải vì lười biếng, mà vì bị đè bởi một cơ chế thiếu công bằng thì đó là hồi chuông báo động cần được lắng nghe. Chúng ta không thể phát triển một xã hội bền vững nếu những người trẻ tài năng và nhiệt huyết mất dần niềm tin vào tương lai.