Vì sao có đề xuất này?

Trong tờ trình, NHNN lý giải rằng trên thực tế, việc thu giữ tài sản bảo đảm phải tuân thủ trình tự, thủ tục rõ ràng và minh bạch. Tuy nhiên, có những trường hợp đặc biệt: nếu tài sản bị thu giữ lại chính là nhà ở duy nhất của người vay, thì cả gia đình họ có nguy cơ rơi vào cảnh không còn nơi cư trú; hoặc nếu đó là công cụ lao động chủ yếu, chẳng hạn chiếc xe tải duy nhất của một tài xế thì việc thu giữ có thể khiến họ mất luôn nguồn thu nhập, từ đó rơi sâu hơn vào khó khăn tài chính.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy nhiều nước đã có quy định bảo vệ mức sống tối thiểu của người dân, ví dụ Đức, Canada, Pháp hay Nga đều có cơ chế hạn chế thu giữ “tài sản thiết yếu”.

Cơ sở pháp lý

Dự thảo nghị định lần này viện dẫn Điều 198a của Luật Các tổ chức tín dụng số 32/2024/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 96/2025/QH15 (Luật mới ban hành ngày 27/6/2025, dự kiến có hiệu lực từ 15/10/2025).

Theo đó, ngoài những điều kiện chung tại Điều 198a, tài sản bảo đảm chỉ được thu giữ khi:

- Không phải là nhà ở duy nhất của bên bảo đảm.

- Không phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất.

Khái niệm “nhà ở duy nhất” trong dự thảo được định nghĩa là nơi ở mà bên bảo đảm và gia đình thực sự sinh sống thường xuyên, ổn định, không còn bất kỳ nơi ở nào khác.

Ngân hàng Nhà nước nói gì về “ngưỡng giá trị tài sản”?

Có ý kiến cho rằng cần đưa thêm tiêu chí “ngưỡng giá trị tài sản” – tức là chỉ thu giữ nếu giá trị tài sản vượt quá một mức nào đó. Tuy nhiên, NHNN cho rằng điều này không khả thi, vì mỗi khách hàng vay có năng lực tài chính khác nhau, khoản vay và tài sản bảo đảm cũng rất đa dạng. Nếu đưa ra một ngưỡng giá trị áp dụng chung sẽ không đảm bảo tính khách quan và khó thực hiện trong thực tế.

Ý nghĩa đối với người vay

Nếu đề xuất này được thông qua, sẽ có hai điểm thay đổi quan trọng với người đi vay:

1. An toàn chỗ ở tối thiểu: Nhà ở duy nhất sẽ được pháp luật bảo vệ, ngân hàng không thể thu giữ, kể cả khi khách hàng rơi vào nợ xấu.

2. Bảo vệ công cụ kiếm sống: Người vay không bị mất đi phương tiện lao động chủ yếu, từ đó vẫn có cơ hội tạo ra thu nhập để trả nợ.

Điều này cho thấy định hướng của Nhà nước là cân bằng giữa quyền xử lý nợ xấu của ngân hàng và quyền bảo đảm mức sống tối thiểu của người dân.

Nhưng cần lưu ý điều gì?

Quan trọng phải nhấn mạnh: đây mới chỉ là dự thảo đang lấy ý kiến, chưa phải quy định có hiệu lực ngay. Sau khi tiếp thu ý kiến của các tổ chức, cá nhân, NHNN sẽ hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành nghị định chính thức. Đồng thời, Nghị định chỉ có hiệu lực khi Luật sửa đổi số 96/2025/QH15 có hiệu lực (dự kiến 15/10/2025).

Nghĩa là hiện tại, ngân hàng vẫn xử lý tài sản bảo đảm theo quy định hiện hành. Quy định “không được thu giữ nhà ở duy nhất” sẽ chỉ áp dụng sau khi nghị định chính thức ban hành.