Chiều ngày 3/12 vừa rồi, Trung tâm Phục vụ hành chính công TP Hà Nội đã tổ chức một hội nghị đối thoại : "Từ thủ tục liên thông đến an cư: Tháo gỡ khó khăn cho người dân mua nhà ở xã hội trên địa bàn TP Hà Nội". Người dân đến đối thoại trực tiếp để hỏi cho ra lẽ, vì mấy hôm nay mạng xã hội tràn lan tin rao bán suất với giá chênh đủ kiểu, tiền đóng trước thì cao ngất, mà thông tin thì mập mờ như dự báo thời tiết mùa nồm.
Em theo dõi thông tin về hội nghị trên báo chí, truyền thông kỹ lắm. Và đây là điểm mấu chốt mà mình nghĩ ai cũng cần khắc cốt ghi tâm: Thượng tá Nguyễn Anh Tuấn, Phó Trưởng phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao của Công an TP Hà Nội, đã khẳng định rất rõ ràng, rất dứt khoát: Tuyệt đối không có cái gọi là “suất ngoại giao” hay “suất nội bộ” khi mua nhà ở xã hội. Hoàn toàn không tồn tại! Mấy tin rao trên Facebook hay Zalo thực chất là tin giả và đã vi phạm pháp luật.
Ông Tuấn còn nhấn mạnh nếu cá nhân hay doanh nghiệp không có chức năng, thẩm quyền mà đã trót nhận tiền môi giới của dân trái quy định, thì phải khẩn trương hoàn trả ngay, trước khi công an vào cuộc điều tra, xử lý triệt để.
Thật hy vọng cơ quan chức năng làm thật triệt để việc này, bởi giờ cái khó của nhà ở xã hội không chỉ nằm ở thiếu nguồn cung hay giá vật liệu tăng, mà nằm ở chỗ niềm tin bị bào mòn bởi những “cò suất ảo”. Mua nhà mà phải sống trong sương mù thông tin kiểu vậy thì chẳng khác nào xào rau mà nấu trong bóng tối, cho gia vị gì, mặn nhạt ra sao cũng chịu, mà đến khi cháy khét rồi mới biết.
Ngoài ra, về phía phía quản lý hành chính vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề: pháp lý vẫn nặng tiền kiểm, quy trình chưa liên thông, người dân đang phải tự chứng minh quá nhiều, dữ liệu chưa đồng bộ, chủ đầu tư mỗi nơi một “style” thủ tục riêng, thậm chí có chỗ còn đẻ thêm giấy tờ ngoài quy định.
Nhìn lại con số hồ sơ trong 3 tháng qua cũng khiến mình hình dung cảnh xếp hàng xin xác nhận đông như người đi lễ Phủ Tây Hồ mùng 1 vậy: hơn 22.000 hồ sơ xin xác nhận điều kiện mua NƠXH trong toàn hệ thống đăng ký đất đai, riêng chi nhánh Long Biên cao điểm tiếp nhận tới 400 hồ sơ/ngày. Và các anh chị làm đất đai cũng khuyên nên… bình tĩnh, đừng xin xác nhận quá sớm vì giấy chỉ có giá trị 6 tháng.
Người dân đang cố gắng “xanh hóa” cuộc đời mình bằng cách mua nhà theo chính sách an sinh, nhưng lại bị vây giữa một ma trận - nơi thì khuyến khích an cư, nơi thì siết thủ tục, người thì độc thân bốc được 77m², gia đình 4 người lại chỉ với tới quỹ 30m². Nghe vừa buồn cười vừa chua. Nhưng như ông Công ty CP BIC Việt Nam lý giải, họ đã khảo sát nhu cầu, thấy chỉ 2% chọn căn nhỏ 1 ngủ 1 vệ sinh, trong khi nguồn căn nhỏ lại nhiều. Thế là phương án ngẫu nhiên, tự do được chọn để đảm bảo quyền lợi số đông. Một cách làm có cân nhắc, dù chưa hẳn làm ai cũng “ưng cái bụng”.
Thôi thì giờ ít nhất cũng có được vài điểm sáng để bám vào. Và nếu nói thêm mấy khía cạnh mà mình thấy mọi người nên cùng nhìn nhận nữa:
Thứ nhất, chủ trương là loại bỏ mọi trung gian trục lợi trong phân phối NƠXH. Điều này đúng tinh thần chống đầu cơ, vì nhà ở xã hội bản chất là giải pháp cho những người thiếu nhà ở thực, chứ không phải “vàng limited edition” để tranh thủ mua xong lướt lời 5 năm sau.
Thứ hai, câu chuyện dữ liệu và quy trình cần liên thông nó giống như chuyện đặt Grab: mình muốn màn hình hiện ra xe đang ở đâu, tài xế là ai, đi hướng nào. Nhưng giờ người dân đang bị bắt… gọi điện tay bo để xác minh từng chỗ một. Khi dữ liệu chưa đồng bộ, người dồn đi chứng minh quá nhiều, vô tình lại mở ra khoảng trống cho lừa đảo hoành hành.
Còn bây giờ, ai đã lỡ chuyển tiền cho cò hay trung gian trái quyền rồi thì làm ơn liên hệ đòi lại liền đi. Còn ai đang trong hành trình mua nhà ở xã hội đúng đắn, mình xin chia sẻ lại quy trình chuẩn, không màu mè nhưng là “chân ái”:
Ở Việt Nam, hồ sơ mua NƠXH chỉ được nộp trực tiếp qua quy trình chính thức của từng chủ đầu tư dự án đã được phê duyệt, kèm giấy xác nhận từ Văn phòng Đăng ký đất đai/Sở TNMT nơi cư trú về việc chưa có nhà ở hoặc chưa từng được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở. Nhưng nhớ nha, giấy chỉ có hiệu lực 6 tháng, nên canh đúng tiến độ mở đợt, đừng xin sớm rồi hết hạn, lại phải xin lại, vừa mệt vừa phí.
Thông tin mở bán hay bốc thăm phải theo kênh chính thống của chủ đầu tư hoặc các cơ quan như Sở Xây dựng, Sở TNMT, đăng ký theo quy chế rõ ràng, minh bạch (như BIC làm khảo sát diện tích rồi bốc ngẫu nhiên vừa rồi). Không có đặt cọc “tiền chênh”, “đảm bảo trúng” gì hết những cái đó là bẫy ngọt như mật nhưng dính phát là khổ như kẹo kéo kéo mãi không rời.
Nên là, ai đang đúng chủ trương, đúng lộ trình thì cứ đi theo luồng chính thức mà làm. Không nhanh ẩu đoảng, không nhẹ dạ cả tin. Mua nhà ở xã hội phải giống như chọn người yêu để cưới: không ảo, không màu mè, không qua tay bố đời mai mối, vì ở với nhau 5-10 năm là thật chứ không phải tin đồn.
An cư không dễ, nhưng ít nhất giờ chúng ta đã thấy rõ đường. Đừng để giấc mơ của mình thành mồi ngon cho những trang Facebook ảo, Zalo ảo, cam kết ảo. Vì đích đến của chúng ta là căn nhà thật, với những người ở thật, cần thật và sống thật, chứ không phải một “suất limited edition” trong truyền thuyết.