1️⃣ Vì sao mua trực tiếp lại khó đến mức phải xếp hàng qua đêm?

NƠXH được thiết kế dành cho nhóm thu nhập thấp và trung bình, nên điều kiện xét duyệt rất chặt: phải chứng minh thu nhập, tình trạng nhà ở, và chưa sở hữu nhà khác. Quy trình xác minh thủ công, qua nhiều lớp cơ quan, khiến hồ sơ dễ bị ách tắc, chậm trễ hoặc thiếu minh bạch.

Trong khi đó, nguồn cung NƠXH luôn thấp hơn nhu cầu thực tế hàng chục lần. Hệ quả là cảnh xếp hàng từ sáng sớm, chen chúc nộp hồ sơ chỉ để “hy vọng có suất”.

Sự thiếu minh bạch ở một số dự án mở ra khoảng trống để một nhóm “cò mồi” hoặc cá nhân lợi dụng vị trí công tác can thiệp trái quy định. Đây chính là điểm tạo ra cảm giác bất công: người muốn mua thật thì không mua được, còn người có quan hệ thì “ôm suất” trước.

2️⃣ Vì sao sang nhượng lại dễ và chênh lệch có thể lên 300–400 triệu?

Giá NƠXH luôn thấp hơn đáng kể so với giá thương mại, nên chênh lệch tự nhiên đã hình thành. Khoảng “biên” này tạo động cơ lớn cho đầu cơ.

“Cò mồi” thường lách luật, “xếp chỗ”, gom suất thông qua quen biết hoặc thủ thuật hồ sơ. Sau đó họ bán lại cho người có nhu cầu thật nhưng không muốn (hoặc không thể) trải qua quá trình xét duyệt phức tạp.

Dù pháp luật quy định không được chuyển nhượng trong 5 năm, song mua bán “ngầm” vẫn phổ biến dưới hình thức đặt cọc, giấy tay, cam kết nội bộ… Người mua chấp nhận rủi ro pháp lý để có nhà nhanh.

Mặc dù mức phạt hành chính đã có (40–60 triệu đồng), khâu giám sát sau bán hàng còn lỏng lẻo, cộng thêm sự tiếp tay của một số cán bộ biến chất ở vài nơi, khiến vi phạm tiếp tục tồn tại.

3️⃣ Giải pháp chặn tiêu cực, đưa NƠXH đến đúng người cần

✅ Minh bạch hóa và số hóa quy trình

1. Số hóa toàn bộ quy trình nộp, xét duyệt, công bố hồ sơ để giảm can thiệp thủ công.

2. Công khai thông tin các dự án: số lượng căn, giá bán, tiêu chí đối tượng, thời gian mở bán…

3. Thành lập tổ giám sát độc lập gồm đại diện nhà nước – người dân – tổ chức xã hội.

✅ Siết chặt chính sách và chế tài

1. Tăng nặng mức xử phạt hành chính và xem xét truy cứu hình sự các hành vi mua bán trái phép, “chạy suất”, nhận tiền chênh.

2. Xử lý nghiêm cán bộ tiếp tay cho sai phạm.

3. Rà soát kỹ tiêu chí xét duyệt để đảm bảo đúng đối tượng.

4. Có thể cân nhắc cơ chế thu hồi NƠXH kèm bồi hoàn chi phí nếu người mua không có nhu cầu ở, nhằm tránh tích trữ đợi sang nhượng.

✅ Tăng mạnh nguồn cung NƠXH

1. Đơn giản hóa thủ tục cho chủ đầu tư.

2. Tăng ưu đãi về đất sạch, vốn vay, thuế để thu hút doanh nghiệp tham gia.

3. Đẩy nhanh tiến độ phê duyệt, tránh tình trạng “dự án treo”.

✅ Nâng cao nhận thức người dân

1. Tuyên truyền rõ quy định pháp luật để tránh bị “cò mồi” lừa đảo.

2. Khuyến khích tố giác hành vi sai phạm qua kênh chính thức hoặc đường dây nóng.

👉 Triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp trên sẽ giúp lập lại trật tự thị trường NƠXH, giảm tiêu cực, giảm cơ hội đầu cơ, và quan trọng nhất: đưa chính sách an sinh đầy ý nghĩa này đến đúng nhóm người thực sự cần nhà ở.