Thời điểm đó, tuyên bố này tạo nên làn sóng chỉ trích dữ dội. Nhưng đến hôm nay, nhiều yếu tố kinh tế cho thấy “lời tiên tri” này đang đi từng bước vào đời sống, đặc biệt là với thế hệ trẻ - Gen Z.

Trong bài viết này, từ góc nhìn tài chính, tôi muốn phân tích vì sao thế hệ trẻ ở Việt Nam và thậm chí các quốc gia phát triển như Mỹ đang đối mặt với vòng xoáy “không sở hữu”, và điều này có ý nghĩa gì đối với tương lai an cư - tích lũy tài sản - và hạnh phúc của họ.

1. Vì sao sở hữu ngày càng trở nên… bất khả thi?

Trong nhiều thập kỷ, sở hữu tài sản - đặc biệt là nhà ở - luôn được xem là thước đo thành công. Nhưng các dữ liệu mới đây cho thấy khoảng cách giữa giá nhà và thu nhập đang giãn rộng đến mức chưa từng có.

Tại Việt Nam: giá nhà vượt xa thu nhập

Năm 2024, hệ số giá nhà/thu nhập tại Việt Nam là 23,7 lần, cao hơn rất nhiều so với mức trung bình thế giới 14,6 lần.

Tại Hà Nội, giai đoạn 2014- 2025, giá nhà tăng trung bình 11,7%/năm, trong khi thu nhập chỉ tăng 6-7%/năm. Điều này có nghĩa là một người trẻ có thể phải dành 30-35 năm thu nhập chỉ để mua được một căn nhà, nếu không có hỗ trợ từ gia đình.

Tại Mỹ: không khá hơn là bao

Nhiều bạn nghĩ chỉ Việt Nam mới thế, nhưng so với Mỹ cũng không khá khẩm hơn là bao. Trong thập niên 1980, người mua nhà lần đầu có tuổi trung vị chưa tới 30 nhưng hiện tại tầm 40.

Nguyên nhân của tình trạng này là nền kinh tế ngày càng diễn biến bất lợi cho người trẻ. Như biểu đồ cho thấy, trong 40 năm qua năng suất làm việc của người lao động tăng phi mã nhưng tiền lương đi lên rất chậm. Tiền thuê nhà cao và nợ sinh viên quá lớn là hai lý do khác khiến người trẻ khó tích lũy đủ tiền tiết kiệm để mua nhà.

Năng suất lao động tăng mạnh trong 40 năm qua, nhưng lương thực tế tăng rất chậm.

Cùng lúc đó, người trẻ Mỹ gánh thêm:

- Nợ sinh viên

- Chi phí thuê nhà cao

- Mức tích lũy suy giảm.

Cho vay 50 năm - giải pháp hay cái bẫy?

Vì thế, ông Trump mới đây mới tuyên bố một đề xuất đầy sáng tạo: cho vay mua nhà 50 năm

Với khoản vay 400.000 USD, lãi suất 6.2%/năm:

- Vay 30 năm → tổng lãi ~405.000 USD

- Vay 50 năm → tổng lãi ~755.000 USD

Số tiền lãi phải trả gần như tăng gấp đôi. Nói cách khác:

Bạn trả lãi cả đời

Bạn sống trong ngôi nhà của ngân hàng. Và đến cuối đời, nhiều người vẫn chưa sở hữu trọn vẹn. Và chỉ có ngân hàng mới thắng trong canh bạc tài chính này. Trong mô hình này, người mua nhà gánh nặng tài chính kéo dài cả đời. Không phải ngẫu nhiên mà chữ mortgage (thế chấp) bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ, nghĩa là “lời thề đến chết”.

2. Khi “thuê” dần trở thành lựa chọn chủ đạo

Khi sở hữu trở nên vượt ngoài tầm với, hành vi tiêu dùng bắt đầu thay đổi. Con người chuyển từ sở hữu tài sản sang trả tiền cho quyền sử dụng. Đây là sự trỗi dậy của nền kinh tế thuê bao (subscription economy):

- Phần mềm trả theo tháng (Office 365, Adobe)

- Phim và nhạc (Netflix, Spotify)

- Ứng dụng làm việc (Canva)

Và quan trọng nhất: nhà ở cũng dần trở thành một dịch vụ thuê dài hạn

Một nền kinh tế tạm bợ (temporary economy) đang hình thành, nơi hầu hết chi phí đều trả theo tháng.

Không sở hữu = không kiểm soát

Giá thuê nhà, phí dịch vụ, các gói đăng ký… có thể tăng bất cứ lúc nào. Điều này tạo ra cảm giác thiếu ổn định, đặc biệt với người trẻ.

3. Liệu “không sở hữu gì” có giúp con người hạnh phúc hơn?

Tự do khỏi gánh nặng sở hữu nghe có vẻ hấp dẫn. Nhưng đổi lại là:

• áp lực chi phí cố định hàng tháng,

• khó tích lũy tài sản dài hạn,

• cảm giác bất an khi không có điểm tựa tài chính.

Một người bạn của tôi - điển hình cho lối sống Gen Z - mỗi tháng chi gần 1 triệu đồng chỉ cho các dịch vụ số như YouTube Premium, Spotify, Canva, CapCut,…

Điều làm họ lo lắng không phải chi phí trước mắt, mà là câu hỏi:

“Tôi sẽ tích lũy thứ gì trong 10-20 năm tới?”

Hạnh phúc không đến từ việc sở hữu hay không sở hữu, mà đến từ cảm giác kiểm soát được cuộc sống của chính mình.

4. Gen Z - thế hệ chịu tác động mạnh nhất

Gen Z bước vào độ tuổi trưởng thành trong bối cảnh thu nhập thì tăng chậm còn giá tài sản tăng nhanh và nền kinh tế chuyển sang mô hình thuê bao với sự cạnh tranh lao động khốc liệt và đòi hỏi linh hoạt cao. Vì thế, gen Z có thể trở thành thế hệ đầu tiên không coi sở hữu là chuẩn mực.

Họ chấp nhận:

Thuê nhà thay vì mua

Thuê xe, thuê đồ

Sở hữu tài sản số

Ưu tiên trải nghiệm hơn tài sản

Đây không chỉ là "lựa chọn phong cách sống", mà phần lớn là thích nghi bắt buộc.

Hạnh phúc không nằm trong việc “sở hữu” hay “không sở hữu”

Và đây chính là sự thay đổi cốt lõi trong tư duy. Thay vì cứ bị ám ảnh với việc phải sở hữu một ngôi nhà bằng mọi giá. Đầu tiên, hãy bắt đầu đầu tư từ sớm, dù chỉ với số vốn nhỏ thôi, để sức mạnh của lãi kép có thể phát huy tác dụng thay vì tiết kiệm để chờ “sở hữu ngôi nhà đầu tiên”.

Thứ hai, luôn luôn phân tích kỹ các chỉ số tài chính cá nhân(thu nhập và sự ổn định của dòng tiền) trước khi đưa ra bất kỳ quyết định mua sắm lớn nào. Nếu mua nhà, hãy thử xem các chính sách hỗ trợ như NOXH, ưu đãi lãi vay cho người dưới 35 tuổi, nói chung là đừng quá sức.

Thứ ba, hãy thử xem việc thuê nhà là một lựa chọn hết sức bình thường để giải phóng vốn cho những cơ hội đầu tư khác nếu không đủ khả năng tài chính.

Nguồn: Hồng Nhung