Bởi lẽ, thu nhập của người lao động không thể nào tăng kịp tốc độ leo thang của giá nhà. Một căn hộ tầm trung ở TP.HCM, Hà Nội hiện có giá 4–5 tỷ đồng. Trong khi đó, mức lương phổ biến của dân văn phòng chỉ khoảng 15–20 triệu/tháng. Ngay cả người thuộc nhóm “thu nhập cao” cũng phải chắt bóp hàng chục năm mới tích cóp đủ tiền, chưa kể giá nhà vẫn tiếp tục tăng từng quý.
Thế nên, nói “tăng thu nhập để theo giá nhà” khác nào khuyên người đang bơi giữa sông rằng: Cố mà bơi nhanh bằng ca nô đi.
Một ví dụ đơn giản, tôi có một người anh làm công nghệ thông tin, ngành được coi là “lý tưởng” của thời 4.0, lương tốt, ổn định. Anh làm việc 8 tiếng mỗi ngày, thường xuyên tăng ca, về nhà vẫn ôm laptop xử lý dự án. Nhưng dù làm việc cật lực, cuối tháng anh vẫn phải vay tiền tôi vì không kịp xoay chi phí sinh hoạt.
Nếu ngay cả người làm trong ngành thu nhập cao cũng không đủ sức đu theo giá nhà, thì bảo sao giới trẻ ở các ngành nghề khác, từ giáo viên, y tá, nhân viên văn phòng đến công nhân dần mất niềm tin vào việc “an cư để lạc nghiệp”.
Thực tế, không ai lười. Người trẻ hôm nay làm việc nhiều hơn cha mẹ họ, chịu áp lực cao hơn, chi phí sống đắt đỏ hơn. Nhưng trong khi thu nhập tăng nhỏ giọt, giá nhà lại phóng như tên lửa, khiến mọi kế hoạch tích lũy trở nên vô nghĩa. Nhiều người chọn sống độc thân lâu hơn, ngại lập gia đình, bởi ngay cả việc lo cho bản thân còn chật vật, nói gì đến nuôi thêm ai khác.
Cái đáng lo không phải là chuyện chưa mua được nhà, mà là cách xã hội đang nhìn nhận nó. Khi việc không có nhà bị xem là “chưa đủ cố gắng”, ta đã quên rằng vấn đề nằm ở cấu trúc thị trường – nơi bất động sản tăng giá nhanh hơn mọi lĩnh vực kinh tế khác.
Một xã hội lành mạnh không thể buộc tất cả công dân phải tăng năng suất gấp 5, gấp 10 lần chỉ để đổi lấy một chỗ ở. Nhà ở nên là nhu cầu cơ bản, không phải phần thưởng cho người “thành công vượt trội”.
Đổ lỗi cho người trẻ “chưa cố gắng” chỉ là cách né tránh câu hỏi lớn hơn: tại sao giá nhà lại cao đến mức vô lý như vậy?
Và đến khi người lao động phải vay tiền sống qua tháng, còn căn hộ vẫn nhảy giá mỗi quý, thì rõ ràng, vấn đề không còn nằm ở mức độ cố gắng của từng cá nhân, mà là ở cách vận hành của cả thị trường.