Thực trạng triển khai: Điểm sáng và khoảng trống Theo báo cáo từ Bộ Xây dựng tháng 6/2025, cả nước hiện có 692 dự án NOXH với tổng quy mô 633.559 căn. Trong đó, 165 dự án đã hoàn thành 110.000 căn, 147 dự án khởi công 135.000 căn, và 380 dự án được chấp thuận chủ trương với gần 388.000 căn. Con số này đạt 59,6% mục tiêu 1 triệu căn, nhưng số căn hoàn thành thực tế chỉ chiếm 15% kế hoạch giai đoạn 2021–2025 với mục tiêu 428.000 căn. Năm 2024 là minh chứng rõ nét cho sự chậm trễ khi mục tiêu là 130.000 căn nhưng chỉ hoàn thành 20.000 căn. Sang năm 2025, tiến độ có cải thiện với 36.862 căn hoàn thành trong bảy tháng đầu năm, đạt hơn 80% cả năm 2024, nhưng vẫn cách xa kế hoạch 100.275 căn của năm.
Các địa phương phản ánh rõ thực trạng này. TP.HCM được giao 18.000 căn giai đoạn 2021–2025 nhưng mới hoàn thành 5.100 căn, trong khi kế hoạch 2025 là 13.000 căn phần lớn vẫn đang chuẩn bị. Hà Nội vượt nhẹ chỉ tiêu 2025 với 4.730 căn hoàn thành, nhưng xuất hiện tình trạng sang nhượng suất mua trái phép. Bình Dương công bố 14.800 căn đủ điều kiện bán, nhưng nhiều dự án chỉ dừng ở mức công bố. Đồng Nai ghi nhận hiện tượng chuyển nhượng NOXH trái quy định, đòi hỏi phải siết chặt giám sát.
Những điểm sáng đáng ghi nhận: Dù còn nhiều thách thức, một số địa phương và doanh nghiệp đã ghi dấu ấn. Bắc Ninh với 12 dự án hoàn thành 8.500 căn đã trở thành hình mẫu khi kết hợp tốt quỹ đất công và vốn ưu đãi. Công ty Vingroup tại Quảng Ninh cũng tiên phong xây dựng khu NOXH khép kín với trường học, siêu thị mini, đáp ứng nhu cầu thực tế của công nhân. Những câu chuyện như anh Nguyễn Văn Hùng, công nhân tại KCN Đồng Nai, chia sẻ: “Nhờ căn hộ NOXH giá 700 triệu đồng, gia đình tôi không còn phải thuê trọ chật chội” cho thấy tác động tích cực của chính sách khi được triển khai đúng hướng.
Điểm nghẽn cản bước: Nhiều rào cản đang kìm hãm tiến độ. Quỹ đất khan hiếm khi quy định dành 20% quỹ đất thương mại cho NOXH thường bị chủ đầu tư né tránh bằng cách nộp tiền, đẩy NOXH ra vùng ven thiếu hạ tầng và tiện ích, trong khi nhiều địa phương lại khó bố trí quỹ đất công thay thế. Vốn ưu đãi giải ngân ì ạch khi gói 120.000 tỷ đồng đến tháng 6/2025 mới giải ngân được 1.500 tỷ theo số liệu Ngân hàng Nhà nước. Điều kiện vay chặt chẽ và lợi nhuận NOXH giới hạn 10% khiến doanh nghiệp và ngân hàng không mặn mà. Thủ tục hành chính còn phức tạp, một dự án NOXH phải qua nhiều bước phê duyệt từ quy hoạch đến xét đối tượng, mỗi bước mất hàng tháng. Sự thiếu đồng bộ giữa Luật Nhà ở, Luật Đất đai và Luật Đầu tư càng làm kéo dài thời gian. Giám sát yếu kém cũng là một rào cản khi hiện tượng thu phí hồ sơ, ép ký hợp đồng phụ hay sang nhượng suất mua trái phép vẫn tồn tại, khiến NOXH rơi vào tay đầu cơ thay vì người lao động.
Giải pháp tháo gỡ: Để đạt mục tiêu 1 triệu căn và đảm bảo đúng ý nghĩa an sinh, cần hành động đồng bộ. Chính quyền phải tăng quỹ đất sạch, ưu tiên bố trí đất công gần khu công nghiệp và xử phạt nghiêm các chủ đầu tư né quy định 20% quỹ đất NOXH. Cần đẩy mạnh vốn ưu đãi, đơn giản hóa điều kiện vay, nâng mức lợi nhuận cho doanh nghiệp lên 12–15% và khuyến khích ngân hàng tham gia bằng cơ chế bảo lãnh rủi ro. Cải cách thủ tục theo cơ chế một cửa, rút ngắn thời gian phê duyệt xuống dưới sáu tháng và đồng bộ hóa các luật liên quan để giảm chồng chéo. Giám sát phải được siết chặt thông qua ứng dụng công nghệ số để quản lý danh sách người mua, công khai minh bạch quy trình xét duyệt và xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, sang nhượng trái phép. Cần khuyến khích các mô hình sáng tạo, nhân rộng mô hình khu NOXH khép kín như tại Quảng Ninh, kết hợp tiện ích để thu hút người lao động.
Hành động vì mái ấm bền vững: Chương trình 1 triệu căn NOXH không chỉ là con số mà là hy vọng về cuộc sống tốt đẹp hơn cho hàng triệu người lao động. Những nỗ lực hiện tại đã đặt nền móng nhưng để biến nghị quyết thành hiện thực, cần sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Nếu không tháo gỡ kịp thời các rào cản, chính sách nhân văn này có nguy cơ mất đi ý nghĩa khi căn hộ xã hội rơi vào tay đầu cơ thay vì người cần nó nhất. Mỗi công nhân, mỗi gia đình thu nhập thấp đều xứng đáng có một mái ấm thực sự. Chính quyền cần quyết liệt hơn, doanh nghiệp cần trách nhiệm hơn, và người dân cần lên tiếng để giám sát. Chỉ như vậy, mục tiêu 1 triệu căn NOXH mới có thể trở thành hiện thực chứ không chỉ là con số trên giấy.
Đạt Dương