Vậy người dân được gì – mất gì – và nên chuẩn bị tâm thế ra sao?

📍 Phòng công chứng nhà nước, niềm tin truyền thống của người mua nhà

Trong nhiều năm qua, phòng công chứng nhà nước được xem như “vách đá” vững chắc giúp người mua nhà an tâm ký kết hợp đồng chuyển nhượng, nhận bàn giao quyền sở hữu. Người dân vẫn thường nghĩ công chứng nhà nước là đảm bảo pháp lý “chuẩn chỉnh”, minh bạch, ít rủi ro.

Chuyển sang hoàn toàn tư nhân, dù là mô hình xã hội hóa có kiểm soát, cũng sẽ khiến không ít người dân lo lắng: Liệu dịch vụ có minh bạch? Có tăng phí? Có tình trạng “cò mồi – móc ngoặc”? Liệu có còn nơi nào để người dân “chọn mặt gửi vàng” mỗi khi cần công chứng tài sản lớn như nhà đất?

⚖️ Tư nhân hóa không có nghĩa là thả nổi

Cần nhìn nhận thẳng: mô hình công chứng nhà nước hiện tại đang ngày càng không còn phù hợp với cơ chế thị trường. Sự tồn tại song song của công chứng nhà nước và tư nhân tạo nên một hệ thống thiếu nhất quán, phân bổ nguồn lực không hiệu quả.

Theo luật mới, các văn phòng công chứng tư nhân sẽ vẫn chịu sự giám sát của Sở Tư pháp, hoạt động theo quy định pháp luật, và buộc phải chịu trách nhiệm dân sự, hành chính nếu để xảy ra sai sót. Thực tế, nhiều địa phương như TP.HCM đã gần như không còn phòng công chứng nhà nước từ lâu, nhưng thị trường vẫn vận hành ổn định.

🏘️ Với người mua nhà: Cẩn trọng hơn, chủ động hơn

Nếu bạn là người đang – hoặc sẽ – mua bán nhà đất, có một số điều nên lưu tâm:

• Không còn “chọn công chứng nhà nước cho chắc ăn”: Từ 2025 trở đi, bạn sẽ cần học cách đánh giá chất lượng dịch vụ, độ tin cậy của từng văn phòng công chứng tư nhân. Chọn nơi uy tín, nhiều năm kinh nghiệm, có phản hồi tốt từ cộng đồng là điều cần thiết.

• Cẩn trọng với các giao dịch phức tạp: Trong bối cảnh dịch vụ được xã hội hóa, bạn cần chủ động kiểm tra kỹ tính pháp lý của hồ sơ. Đừng ỷ lại vào công chứng viên “tự phát hiện” các rủi ro thay bạn.

• Tìm hiểu kỹ quy trình, mức phí: Các văn phòng tư nhân có thể có sự chênh lệch về phí dịch vụ công chứng. Hãy hỏi rõ, so sánh và đảm bảo chi phí minh bạch trước khi ký hợp đồng.

• Tìm hiểu kỹ thị trường công chứng địa phương: Một số tỉnh, thành phố có thể còn thiếu các văn phòng công chứng tư nhân hoặc mới thành lập, dễ phát sinh rủi ro về chuyên môn, quy trình.

• Tham khảo kinh nghiệm của người đi trước: Hỏi ý kiến những người từng mua bán gần đây về nơi công chứng uy tín, tránh “tiền mất tật mang”.

• Chuẩn bị tinh thần cho sự thay đổi: Mô hình mới sẽ mang lại sự cạnh tranh và cải thiện dịch vụ về lâu dài, nhưng có thể kèm theo những bất cập ban đầu. Người dân cần bình tĩnh, thận trọng trong từng bước giao dịch.

🎯Một bước tiến cần thận trọng theo dõi

Tư nhân hóa công chứng là xu thế phù hợp để tạo nên một thị trường năng động, chuyên nghiệp hơn. Nhưng với người dân nhất là khi giao dịch tài sản lớn như nhà đất – niềm tin không thể xây dựng chỉ bằng văn bản luật, mà cần bằng trải nghiệm thực tế: sự minh bạch, trách nhiệm và chuyên môn của từng văn phòng công chứng.

Từ nay đến 2028, người dân sẽ còn thời gian để làm quen, và các cơ quan quản lý cũng cần làm tốt vai trò hậu kiểm  để đảm bảo rằng, công chứng tư nhân không đồng nghĩa với thả nổi và người dân vẫn có thể an tâm ký gửi pháp lý mỗi khi mua một mái nhà cho mình.